O astmie oskrzelowej, jednej z najczęściej występujących chorób przewlekłych układu oddechowego rozmawiamy z dr n. med. Zygmuntem Nowackim* specjalistą chorób dzieci i alergologiem. Ewa Kozakiewicz: Czy charakterystyczny świst przy oddychaniu jest podstawowym objawem astmy oskrzelowej? Dr Zygmunt Nowacki, pediatra, alergologi: Nie wszystko co „świszcze” jest astmą. Kaszel, świsty i duszność to często spotykane objawy występujące u małych dzieci. Ich przyczyną mogą być różnorodne schorzenia – głównie układu oddechowego, a wśród nich astma. Podobne objawy występują czasem również w trakcie infekcji wirusowej u dzieci, które nie chorują na astmę. Za zwiększoną skłonność do występowania świstów i duszności (czyli obturacji) odpowiedzialne są odrębności fizjologiczne i anatomiczne dróg oddechowych u dzieci. Pomimo prowadzenia w ciągu ostatnich 20 lat badań zmierzających do uściślenia kryteriów rozpoznania astmy u dzieci poniżej 5-6 roku życia, dotychczasowe zalecenia ekspertów nie ulegają zmianie. Rozpoznanie astmy w tej grupie wiekowej stawia się, gdy powtarzają się incydenty świstów oskrzeli, gdy wykluczono inne schorzenia o podobnym obrazie klinicznym oraz, gdy leczenie próbne jest skuteczne. Astma w okresie niemowlęcym jest rzadkością, natomiast u cztero, pięciolatków występuje już częściej. Kiedy dzieci zaczynają chodzić do przedszkola często są leczone na nawrotowe zapalenie oskrzeli albo płuc, a to może być już astma. Jeżeli zapalenia płuc czy oskrzeli u dzieci przebiegają nawrotowo i bezgorączkowo, to prawdopodobieństwo występowania astmy jest duże. Astma oskrzelowa u dzieci rozpoczyna się najczęściej około 3-6 roku życia, ale bywa, że może się zacząć już w pierwszym półroczu. U niemowląt i małych dzieci brak współpracy utrudnia lub uniemożliwia przeprowadzanie jakichkolwiek badań (spirometrii) pozwalających na obiektywny pomiar stopnia zwężenia dróg oddechowych. Stąd też u niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym szczególnie trudno rozpoznać astmę. Eksperci zalecają, aby rodzice i lekarz zwracali szczególną uwagę na następujące objawy: częste epizody świstów słyszalne przez rodziców ( więcej niż 1 raz w miesiącu), świsty i kaszel po wysiłku fizycznym, kaszel w nocy niezwiązany z infekcją. Na astmę alergiczną zapadają głównie dzieci i młodzież, natomiast astma niealergiczna pojawia się u ludzi w wieku dojrzałym. W przypadku astmy alergicznej mogą współistnieć objawy astmy i innych chorób alergicznych (np. alergicznego nieżytu nosa czy atopowego zapalenia skóry). Ponieważ astma u małych dzieci jest prawie zawsze alergiczna, wykonuje się u nich testy (z surowicy krwi albo skórne). Jednak testy dodatnie nie są wcale dowodem na istnienie astmy. Świadczą wyłącznie o atopii (alergii), czyli o mechanizmie schorzenia. Dodatnie testy występują też u ludzi chorujących np. na alergiczny nieżyt nosa czy atopowe zapalenie skóry lub pokrzywkę. Obraz kliniczny (objawy choroby) u dzieci starszych bywa często na tyle charakterystyczny, że ustalenie rozpoznania nie nastręcza lekarzowi prowadzącemu trudności. Podstawowym objawem jest duszność (wydechowa). Ma ona charakter napadowy, może pojawiać się o każdej porze dnia i nocy. Najczęściej występuje po kontakcie z alergenem, po wysiłku fizycznym (szczególnie na zimnym powietrzu), w trakcie infekcji, a także po ekspozycji na czynniki wyzwalające (np. zapach farb i lakierów, czy dym z ogniska). Niektóre dzieci opisują duszność jako ucisk w klatce piersiowej. Zwykle współistnieje ona ze świszczącym oddechem i kaszlem, ale objawy te mogą również występować oddzielnie. U dzieci starszych wykonuje się badania spirometryczne: mierzy się składowe objętości powietrza w płucach, a także szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe podczas wdechu i wydechu. Badanie spirometryczne jest badaniem wskazującym na aktualny stan układu oddechowego. Powinno być wykonywane i oceniane równocześnie z badaniem fizykalnym przez lekarza prowadzącego.
Dr n. med. Aleksander Grigorjew Ordynator w Szpitalu w Lidzbarku Warmińskim Astma oskrzelowa jest nadal częstą przyczyną nagłych zgonów mimo rozwoju współczesnej medycyny.
Astma to nasza rodzinna choroba. Pewnie większość rodziców jak usłyszy, że ich dziecko ma podejrzenie lub już pewne rozpoznanie astmy, martwi się, a czasem nawet panikuje. Gdy Alicja mi powiedziała kilka miesięcy temu, że podejrzewa u Bibka astmę, to widziałam smutek w jej oczach – że musi koleżance przekazać niezbyt dobre wieści. Na co ja powiedziałam tylko – „spoko, ja też miałam astmę jako dziecko”. Brzmi to pewnie dla wielu z Was niedorzecznie, ale prawda jest taka, że większość dzieci (w tym ja) z rozpoznaną astmą normalnie funkcjonuje, a w wielu wypadkach choroba mija z wiekiem – warunek jest jeden, trzeba ją rozpoznać i skutecznie leczyć. Absolutnie astmy nie można bagatelizować – z astmą jest jak z walką bokserską – możecie tą walkę wygrać, ale musicie się do walki dobrze przygotować i systematycznie trenować – czyli stosować się do zaleceń lekarskich nawet wtedy gdy objawy ustępują. O napisanie o tej niesłychanie częstej, wręcz cywilizacyjnej chorobie wieku dziecięcego poprosiłam naszego kolegę lek. Marcina Sanockiego z Kliniki Pneumonologii i Alergologii dziecięcej WUM. Zapraszam do lektury. (Nicole). Wyobraźcie sobie, jak czujecie się po szybkim wejściu na 4. piętro po schodach albo po pierwszym treningu na siłowni po dłuższej przerwie… Trudno się oddycha, prawda? A teraz wyobraźcie sobie, że takie same trudności macie po prostu siedząc w domu na kanapie, bez żadnej innej aktywności… tak czuje się każdy, kto ma zaostrzenie astmy. Astma to zjawisko, z którym mamy coraz częściej do czynienia zarówno jako lekarze, jak i rodzice. Zrozumienie jej podłoża, potencjalnego przebiegu, zasad leczenia i sposobów zapobiegania jest więc kluczowe do prawidłowej opieki nad naszymi maluchami. Spis treści: Objawy astmyDiagnostyka astmy u dzieciLeczenie Objawy astmy Astma (według obecnej nomenklatury, nie ma już astmy oskrzelowej) jest chorobą o złożonym mechanizmie powstawania oraz różnych zestawach objawów. Cechą wspólną wszystkich postaci astmy jest leżący u jej podłoża przewlekły stan zapalny dróg oddechowych. Charakterystyczne objawy to: świszczący oddech lub świsty nad płucami stwierdzane podczas badania lekarskiego,duszność, trudności w oddychaniu,kaszel. Objawy te mają różne nasilenie i występują w zmiennych połączeniach. Zawsze jednak towarzyszy im gorsza tolerancja wysiłku, której przyczyną jest zmniejszona drożność oskrzeli. Dochodzi do niej w wyniku skurczu oskrzeli – średnica oskrzela zmniejsza się, co powoduje utrudnienie przepływu powietrza. Zazwyczaj, gdy dochodzi do obturacji (zmniejszenia średnicy) oskrzeli, jako pierwsze pojawia się utrudnienie wydechu. Wraz z nasileniem obturacji może być też utrudnione nabieranie powietrza. U wszystkich astmatyków problemem ściśle związanym z ich chorobą jest nadwrażliwość dróg oddechowych. Przewlekły stan zapalny sprawia, że nawet niewielki bodziec (infekcja, kontakt z alergenami, zimne powietrze, wysiłek fizyczny) może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia – zaostrzenia astmy. Może dochodzić do tworzenia się błędnego koła – nadwrażliwość sprzyja zaostrzeniom, nasilaniu się stanu zapalnego, co ponownie potęguje nadwrażliwość. Problem ten jest wyraźnie widoczny zwłaszcza u małych dzieci – mają większą skłonność do infekcji niż rówieśnicy, częściej wymagają leczenia wychodzącego poza samo obniżanie gorączki i czyszczenie noska, a objawy astmy potrafią pojawiać się nawet po chwili zabawy lub w trakcie śmiechu. Warto pamiętać, że sam kaszel często towarzyszący dzieciakom przez większość roku szkolnego i wynikający z infekcji, nie jest wystarczający do postawienia rozpoznania astmy. Stosowanie leków, do których zaraz przejdziemy, „na kaszel” jest błędem. Możemy spotkać się również z terminem „fenotypów astmy” – określenie to jest wykorzystywane do opisu postaci choroby, posiadających inne, dodatkowe objawy. Dotyczy to jednak przede wszystkim astmy u osób dorosłych. Objawy mniej typowe mogą utrudniać rozpoznanie lub wymagać zastosowanie bardziej złożonego leczenia. Diagnostyka astmy u dzieci U starszych dzieci, nastolatków i dorosłych dysponujemy szerokim wachlarzem badań, na podstawie których możemy przybliżyć się do rozpoznania astmy. Takim podstawowym badaniem jest spirometria – badanie, w trakcie którego pacjent oddycha przy pomocy specjalnego ustnika, a maszyna mierzy objętości i przepływy wdychanego/wydychanego powietrza. Ważnym elementem badania jest wykonanie forsownego wydechu – nie jest to łatwe, dlatego wykonanie spirometrii jest ograniczone wiekiem i możliwością współpracy u młodszych dzieci. U małych dzieci rozpoznanie jest oparte głównie na informacjach uzyskanych od rodziców i poparte obserwacjami czynionymi przez lekarza, który konsultuje dziecko. W sytuacji, gdy dziecko nie jest pod stałą opieką jednego lekarza, który ma szanse je poznać, warto jest dopytać i zapamiętywać, czy w trakcie wizyty i badania nie pada stwierdzenie o obecności świstów. Warto również zgłaszać skłonność dziecka do występowania tego typu objawów, jeżeli zdarzały się one w przeszłości. Dlatego też jeśli Wasze dziecko choruje, a zwłaszcza jeśli lekarz wspomni o zapaleniu oskrzeli – dopytajcie czy jest to zapalenie oskrzeli z obturacją (czy osłuchowo są jej objawy takie jak świsty czy wydłużony wydech). Ma to bardzo duże znaczenie, gdyż 3 epizody obturacji w ciągu roku sugerują podejrzenie astmy wczesnodziecięcej i mogą być wskazaniem do włączenia leczenia. Stwierdzenie objawów przemawiających za astmą wczesnodziecięcą nie musi oznaczać, że będzie to problem zdrowotny, z którym zostaniemy na zawsze. Zdecydowana większość dzieci, która ma objawy we wczesnym dzieciństwie, nie będzie ich miała w starszym wieku. Istnieją jednak pewne czynniki, których obecność sprawia, że ryzyko astmy w przyszłości jest większe. Jeżeli objawy wspomniane wcześniej występują nie tylko w trakcie infekcji, zdarzają się częściej niż 3x/rok, maluch lub któreś z rodziców jest alergikiem, ma astmę lub atopowe zapalenie skóry, wówczas prawdopodobieństwo utrzymywania się objawów i konieczności leczenia w starszym wieku rośnie. Leczenie astmy u dzieci Ponieważ podstawą objawów w astmie jest stan zapalny oskrzeli, kluczowym elementem leczenia są leki przeciwzapalne – sterydy stosowane najczęściej wziewnie. Ich zadaniem jest zmniejszenie stanu zapalnego w oskrzelach, tak aby nie dochodziło do niekontrolowanego nasilania się objawów choroby. W przypadku małych dzieci, zastosowanie leczenia, poprawa w jego trakcie i nawrót dolegliwości po odstawieniu jest jednym ze sposobów rozpoznawania astmy. Na pewno spotkaliście się z opiniami o ich szkodliwości, działaniach niepożądanych i tak dalej. Niestety, jest to dezinformacja krążąca od lat wśród rodziców. W większości przypadków okazuje się, że obawy związane z leczeniem dotyczą efektów ubocznych, które dotyczyły leczenia stosowanego przed wielu laty, zanim mechanizm astmy został dobrze zbadany i poznany, a leki nie były tak skuteczne jak obecnie. Z powodu tych obaw wiele krajów przeprowadziło bardzo rozbudowane badania naukowe, w których potwierdzono zarówno skuteczność jak i bezpieczeństwo stosowanego obecnie leczenia. W przypadku rozpoznania astmy dużo bardziej niebezpiecznym jest niestosowanie leczenia, ponieważ grozi to niekontrolowanym rozwojem choroby i jej gwałtownym zaostrzeniem. Pozostałe leki stosowane w leczeniu astmy to: leki rozszerzające oskrzela – w zależności od preparatu różnią się długością działania, u najmniejszych dzieci preferowane są leki krótko działające. Ich zadaniem jest zmniejszenie dolegliwości w sytuacji zaostrzenia choroby, nie służą do przewlekłego stosowania;leki przeciwleukotrienowe – ich zadaniem jest modyfikacja reakcji zapalnej w drogach oddechowych, przez co zmniejszają nadwrażliwość oskrzeli (działają wspólnie ze sterydami, połączenie tych dwóch grup często pozwala na zmniejszenie dawki); To, jakie leki będziemy stosować i w jaki sposób będziemy je podawać, zależy przede wszystkim od nasilenia dolegliwości wynikających z choroby, jak również od wieku naszych podopiecznych. Co do kombinacji leków, obowiązują bardzo proste zasady: im bardziej nasilone objawy lub im częstsze zaostrzenia, tym większych dawek leków powinniśmy używać. Leki rozszerzające oskrzela są w każdym z zestawów i optymalnie powinny być stosowane tylko doraźnie, w razie wystąpienia duszno stosujemy leki na stałe i mimo to dochodzi do zaostrzenia, powinniśmy zwiększać dawkę leku i utrzymywać ją na nowym poziomie przez czas od kilku dni do kilku tygo bierzemy leki na stałe i nie dochodzi do zaostrzeń, warto rozważyć zmniejszenie dawki. Technika podawania leku, tak jak wspomnieliśmy wcześniej, zależy od wieku oraz stanu zdrowia dziecka. W przypadku zaostrzenia, jak i u najmniejszych dzieci często jedynym sposobem na podanie leku może być nebulizacja. Jest to metoda posiadająca niewątpliwe korzyści, ale mająca też ograniczenia wpływające na jej skuteczność. Zachęcam do zapoznania się z wpisem, jak wybrać nebulizator oraz z zasadami jego używania. U starszych dzieci największą skuteczność osiągniemy, stosując leki podawane z inhalatorów zawierających lek w formie aerozolu przez komorę inhalacyjną (zwaną potocznie tubą) – sposób ten jest dużo szybszy niż nebulizacja, a przez większą skuteczność inhalacji możemy stosować mniejsze dawki. Komory inhalacyjne są standardowo wyposażone w maseczki, których używamy u dzieci od 2. do roku życia. U dzieci starszych stosujemy komory inhalacyjne z ustnikiem. Ich producenci na stronach internetowych zamieszczają dokładne instrukcje przechowywania, pielęgnacji oraz techniki ich używania. Należy pamiętać, że w przypadku zaostrzenia, przyjęcie leku przez komorę może być zbyt trudne do wykonania – wówczas warto, przynajmniej na kilka dni, przejść na nebulizację. W przypadku objawów astmy utrzymujących się u dzieci starszych oraz wynikającej z tego konieczności stosowania kombinacji leków, zamiast leków w formie aerozolu stosowane mogą być leki występujące w inhalatorach proszkowych (np. dysk, turbohaler) – zawierają porcje leku, które przyjmuje się wykonując wdech bezpośrednio z inhalatora. Podobnie jak u mniejszych dzieci, w przypadku zaostrzenia można zmienić sposób podawania na komorę inhalacyjną czy nawet nebulizację. Podstawowymi celami leczenia jest zmniejszenie częstości występowania lub wręcz wyeliminowanie zaostrzeń, a co za tym idzie, umożliwienie normalnego funkcjonowania w gronie rówieśników. W przypadku rozpoznania astmy powinniśmy podjąć działania wykraczające poza samo podawanie leków. Jest wiele czynników, które mogą wpływać zarówno na poprawę, jak i pogorszenie przebiegu choroby. Korzystne działanie mają: regularna aktywność fizyczna, w razie potrzeby wspomagana przez przyjmowanie leków na astmę,unikanie nadwagi,zdrowa dieta,w przypadku współistnienia alergii unikanie znanych alergenów,nauka radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, gdy stres jest czynnikiem wyzwalającym epizody duszności. Niekorzystne działanie mają: narażenie na dym tytoniowy i opary z papierosów elektronicznych,zanieczyszczenie powietrza,częste infekcje układu oddechowego . Astmy nie należy się bać, ale nie powinniśmy jej lekceważyć. Jest wyzwaniem, zarówno dla naszych dzieci, jak i nas, rodziców. Pamiętając jednak o prostych zasadach, mając przygotowany plan na wypadek zaostrzenia i w miarę możliwości unikając sytuacji do niego prowadzących, możemy być pewni, że sprostamy tej próbie. Autor artykułu: lek. Marcin Sanocki z Kliniki Pneumonologii i Alergologii dziecięcej WUMU dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym należy dążyć do zastąpienia maski twarzowej ustnikiem. O wyborze sposobu leczenia powinny decydować aktualne dane na temat skuteczności i bezpieczeństwa, pochodzące z dobrze kontrolowanych badań klinicznych, doświadczenie lekarza i preferencje chorego.Artykuły Rozpoznanie astmy oskrzelowej nie należy do zadań łatwych. Astmę oskrzelową jest podobnie jak astmę ciężko rozpoznać. Nie daje jednoznacznych objawów, jednak powtarzające się uporczywe objawy można obserwować u dziecka przez wiele lat, zanim postawi... Ciekawość, chęć spróbowania czegoś nowego - to dlatego większość dzieci zaczyna palić. Tak samo sytuacja wygląda w przypadku dzieci z astmą. Badanie przedstawione na dorocznej konferencji Amerykańskiej Szkoły Alergii, Astmy i Immunologii (American... Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Na świecie na astmę choruje ponad 300 milionów ludzi, a w samej Polsce ok. 2 miliony. Choroba może pojawić się w każdym wieku. U małych dzieci jest ona trudna do rozpoznania, ponieważ nie... Kwiaty to ozdoba domu. Niestety część z nich jest trująca. Na jakie rośliny warto zwrócić szczególną uwagę i hodować je poza zasięgiem dzieci? Weź udział w ankiecie dla rodziców. To zajmie ci kilka minut Najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu w Australii sugerują, że zaburzenia funkcji płuc u najmłodszych dzieci mogą mieć związek z rozwojem astmy w dorosłym życiu. Przeprowadzone analizy mają pomóc w późniejszym diagnozowaniu pacjentów oraz w... Nowy artykuł Wandy Phipatanakul, lekarza ze Szpitala Dziecięcego w Bostonie i Szkoły Medycznej Harvard w Bostonie przedstawia wyniki badania dotyczącego wpływu środowiska szkolnego na dzieci chore na astmę, które obejmowały 284 uczniów, w wieku od 4... Ma dopiero 8 lat, a już poruszyła serca internautów. Rezolutna Asia z poznańskiego Piątkowa postanowiła zorganizować kiermasz i zebrać pieniądze na leczenie chorej mamy. Inicjatywa spotkała się z zainteresowaniem, które przerosło najśmielsze... Główny Inspektor Farmaceutyczny wycofał z obrotu na terenie całego kraju, popularny lek o działaniu przeciwalergicznym i przeciwhistaminowym. Lek nie spełnił wymaganych kryteriów. Podmiotem odpowiedzialnym jest austriacki Sandoz GmbH. Powód wycofania... Główny Inspektorat Farmaceutycznyu wycofuje kolejny produkt leczniczy, którego stosowanie może być niebezpieczne zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Tym razem jest to Asmenol – tabletki do rozgryzania i żucia. Przyczyny wycofania leku GIF wycofał z... Tłumaczenia w kontekście hasła "oskrzelowa lub astma" z polskiego na niemiecki od Reverso Context: Reaktywne choroby dróg oddechowych, w tym astma oskrzelowa lub astma oskrzelowa w wywiadzie, ciężka obturacyjna choroba płuc. Astma to przewlekła choroba zapalna układu oddechowego, na którą cierpi ponad 300 milionów osób na całym świecie. Dotyka ona starszych, jak i dzieci – niezależnie od wieku. W ostatnich latach obserwuje się wzrost ilości zachorowań, szczególnie w krajach rozwijających się. Astma sprawia wiele problemów pacjentom. To choroba, która może skutecznie obniżyć jakość życia, jeśli jest nieodpowiednio leczona. Problematyczna staje się kwestia kontrolowania objawów, gdyż bardzo dużo zależy od pacjenta. Niekiedy bywa, że nawet w stosunkowo dobrze ustabilizowanej chorobie, pojawiają się nagłe ataki, czyli zaostrzenia choroby, z którymi pacjent musi sobie poradzić [1-2].Astma oskrzelowa: objawy niecharakterystyczne oraz klasyczne Objawy astmy oskrzelowej u dorosłych, jak i u dzieci wynikać będą ze stanu zapalnego dróg oddechowych. Są to oddech,duszność,uczucie ucisku w klatce piersiowej, u wszystkich chorych będą występować wszystkie objawy jednocześnie. Bardzo często pierwszym objawem zaczynającej się astmy jest np. sam kaszel (o innych przyczynach kaszlu przeczytasz także: Kaszel — przyczyny oraz sposoby leczenia). Intensywność objawów będzie zależeć od stopnia kontroli choroby. To, co jest typowe dla tej jednostki chorobowej to fakt, że symptomy nasilają się przy wysiłku fizycznym, czy stresie. Jeśli u podłoży rozwoju tej choroby u danej osoby leży alergia, to objawy będą też nasilać się po kontakcie z alergenem. Dodatkowo charakterystyczny jest fakt, że objawy są intensywniejsze w nocy i nad ranem. Objawy astmy mogą też nasilać się po kontakcie z dymem tytoniowym, czy na skutek zanieczyszczeń zawieszonych w powietrzu. Często też objawy przybierają na sile, jeśli u astmatyka pojawi się infekcja dróg oddechowych. Czasem nawet zwykłe sezonowe przeziębienie może spowodować zaostrzenie symptomów i pogorszenie kontroli astmy [1].Astma i ataki dusznościNajbardziej charakterystycznym objawem, z którym kojarzy się astma to napad duszności. Taki atak rozpoczyna się uczuciem ucisku i rozpierania w klatce piersiowej, które następnie przechodzi w duszność. Aby skutecznie opanować atak duszności, trzeba zachować spokój i przyjąć lek rozkurczający oskrzela. Pozwoli to w krótkim czasie swobodnie oddychać. Astmatyk powinien mieć przy sobie lek wziewny do zastosowania doraźnie w razie duszności. Podczas takiego ataku najlepiej stać lub siedzieć (gdyż leżenie może utrudniać oddech) i odczekać dłuższą chwilę aż wszystko wróci do normy [1].Diagnoza astmy – czy jest prosta?Astma to bardzo zróżnicowana choroba, której nie da się prosto zdiagnozować jedynie na podstawie objawów. Niezbędne są dodatkowe badania, spirometria. Dodatkowo występują różne rodzaje astmy, co utrudnia postawienie diagnozy. Jednak ogólnie objawy astmy związane są z układem oddechowym i chory może cierpieć na takie rzeczy, jak:świszczenie podczas oddychania,trudności ze złapaniem oddechu oraz płytki oddech,uczucie ciężkości (ucisku) w klatce piersiowej, wyżej wymienionym objawom, towarzyszą poniższe sytuacje, to dodatkowo zwiększa to prawdopodobieństwo diagnozy choroby:występowanie więcej niż jednego symptomu,zaostrzanie się objawów w nocy lub nad ranem,zmieniająca się ilość i intensywność występowania symptomów [4].Leki na astmę na receptę Kluczowy dla skutecznej kontroli i leczenia astmatyka jest schemat leczenia, który lekarz ustala z pacjentem. W tym przypadku edukacja pacjenta co do tego jak i kiedy sięgać po dane leki daje bardzo dobre efekty. W leczeniu astmy niektóre preparaty są stosowane w sposób ciągły, a inne tylko doraźnie w zaostrzeniach choroby. Ponadto pacjent powinien wiedzieć jak reagować na ataki duszności oraz jak modyfikować leczenie w przypadku zaostrzeń i kiedy zgłaszać się do na astmę możemy podzielić na leki pozwalające kontrolować chorobę i leki stosowane doraźnie w przypadku zaostrzeń. Leki kontrolujące chorobę przeznaczone są do stosowania ciągłego, niezależnie od tego, czy objawy są obecne. Są to:Glikokortykosteroidy wziewne — najważniejsze leki stosowane w astmie, hamują proces zapalny w oskrzelach (np. Nebbud, Pulmicort).Długo działające β2-mimetyki — rozkurczają oskrzela, a ich działanie utrzymuje się przez wiele godzin (np. Serevent, Pulmoterol).Leki przeciwleukotrienowe — hamują szkodliwe działanie leukotrienów (zapalnych substancji, które nasilają skurcz oskrzeli i stan zapalny, np. Montelukast)Teofilina — rozszerza oskrzela i działa — leki wykazujące słabe działanie doustne — jedna z podstawowych grup leków wykorzystywana w leczeniu zaostrzeń. W leczeniu przewlekłym są stosowane wtedy, gdy inne metody nie przynoszą skutku. Przewlekłe stosowanie powoduje liczne działania niepożądane, dlatego sięga się po nie tylko w uzasadnionych przypadkach (np. Metypred).Leki stosowane doraźnie, w zaostrzeniach choroby to substancje, które szybko umożliwiają swobodny oddech. Nie leczą procesu zapalnego, a jedynie rozszerzają oskrzela, zmniejszając nasilenie objawów. Najczęściej stosowane są krótko działające β2-mimetyki. Preparaty do stosowania doraźnego w zaostrzeniach najlepiej mieć zawsze przy sobie [3,5].Leczenie astmy: zasady postępowaniaPomimo tego, że astma została przedstawiona jako choroba, która uprzykrza życie pacjentom, to jednak świadomy chory, może z sukcesem kontrolować objawy najnowszych, międzynarodowych rekomendacji w kwestii leczenia astmy (GINA), objawy chorobowe podzielone są na 5 poziomów. Specjaliści podkreślają, że farmakoterapia jest wymagana nawet przy łagodnej astmie, gdyż również w takim przypadku mogą pojawić się zagrażające życiu zaostrzenia [4].Poziom 1 i 2Jeśli objawy astmy występują rzadziej niż 4 do 5 razy na tydzień, to chorobę klasyfikuje się na poziomie 1 lub 2. Generalnie schemat leczenia jest identyczny, dlatego każda nowo rozpoznana astma powinna być leczona według tego schematu [2].Pacjenci od 12. roku życia i dorośli powinni przyjmować doraźnie, czyli podczas wystąpienia objawów, lek wziewny. Rekomenduje się stosowanie małych dawek wziewnego glikokortykosteroidu (wGKS) wraz z formoterolem (długodziałający ß2-mimetyk, LABA) w preparacie złożonym (np. budezonid + formoterol: Airbufo Forspiro, Bufar Easyhaler, Bufomix Easyhaler, DuoResp Spiromax, Symbicort lub dipropionian beklometazonu + formoterol: Fostex). Ważne, aby substancje lecznicze znajdowały się w jednym inhalatorze, gdyż poprawia to efektywność terapii. Minimalizuje się ryzyko pominięcia dawki przez pacjenta [2].Formoterol to nie jedyny LABA, którego wykorzystuje się w terapii. Pacjenci stosują również salmeterol, który występuje w połączeniu z flutikazonem (Asaris, Salmex, Seretide 250) lub z budezonidem (Duastmin) [6].Połączenie wziewnego glikokortykosteroidu z formoterolem jest zalecaną strategią leczniczą, jednak jeśli pacjent stosuje jako LABA inny lek niż formoterol (np. opisany powyżej salmeterol) to wtedy stosowanie wGKS + formoterol jest przeciwwskazane. Jako terapię doraźną włącza się krótkodziałający ß2-mimetyk (SABA), np. salbutamol (Ventolin) lub fenoterol (Berotec N 100) [2].Poziom 3W przypadku braku kontroli astmy, czyli w sytuacji występowania objawów codziennie lub jeśli symptomy choroby wybudzają pacjenta ze snu przynajmniej raz na tydzień, powinno się zmodyfikować farmakoterapię. W takiej sytuacji wprowadza się niskie dawki zażywanych leków z poziomu 1, ale w terapii codziennej (przewlekłej), ustalonej przez lekarza. Leki przyjmujemy o określonych porach, niezależnie od występowania 4Jeśli powyższym objawom towarzyszy również osłabiona praca płuc, to terapia przechodzi na poziom 4. Farmakoterapia przebiega podobnie jak w punkcie 3, ale z użyciem średnich 5Jeśli nadal nie osiągnęliśmy kontroli objawów astmy, to powinno określić się fenotyp astmy oraz ewentualnie włączyć leczenie biologiczne. Najczęściej do terapii wprowadza się leki określane jako długodziałający antagoniści receptorów muskarynowych (LAMA), np. ipratropium, tiotropium, glikopironium lub umeklidynium. W niektórych przypadkach można pomyśleć nad włączeniem leków z poziomu 4, ale w dużych dawkach [2].Ipratropium (Atrodil, Atrovent N) stosuje się u dzieci powyżej 6. roku życia. W przypadku terapii osób dorosłych najczęściej wybiera się leki trójskładnikowe, takie jak:Mometazon + indakaterol + glikopironium, np. Enerzair + wilanterol + umeklidynium, np. Trelegy Ellipta, Temybric Ellipta [2]Warto pamiętać o tym, że w omawianym schemacie terapeutycznym, w przypadku poziomów od 3 do 5, jeśli pacjent dozna ataku astmy, to może zastosować doraźnie wziewny glikokortykosteroid z formoterolem w małej dawce [2].Małe i duże dawki – jak się połapać?Kwestie związane z częstotliwością stosowania leków i wielkością dawek powinien wyjaśnić lekarz prowadzący, jednak warto zapoznać się z rekomendacjami przedstawionymi w poniższej 1. Dawkowanie wziewnych glikokortykosteroidów [2].Dorośli i dzieci 12+Całkowita dobowa dawka wziewnego glikokortykosteroidu [µg]NiskaŚredniaWysokaDipropionian beklometazonu (dawka zależy również od rodzaju inhalatora!)100 – 500> 200 – 1000> 1000Budezonid200 – 400> 400 – 800> 800Cyklezonid80 – 160> 160 – 320> 320Furoinian flutykazonu100200Propionian flutikazonu100 – 250> 250 – 500> 500Furoinian mometazonu (dawka zależy również od rodzaju inhalatora!)200 – 400400Astma – zalecenia a realiaPamiętajmy o tym, że powyższy schemat farmakoterapii dotyczy osób dorosłych i młodzieży powyżej 12. roku życia. Odmienne leczenie stosuje się u młodszych dzieci. Astma jest skomplikowaną chorobą, dlatego rekomendacje, to jedynie wyznacznik prawidłowej drogi. Lekarz prowadzący na podstawie objawów występujących u chorego i odpowiedzi pacjenta na dane leki, może modyfikować terapię, tak aby osiągnąć jak najlepsze astmyZwiększone zapotrzebowanie na leki stosowane doraźnie (konieczność stosowania inhalacji częściej niż zwykle, szybsze zużywanie opakowania leku) może świadczyć o pogorszeniu kontroli choroby i jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza w celu zmodyfikowania terapii podstawowej. Dodatkowo warto też zwrócić uwagę na leki stosowane przez chorego na inne, niezwiązane z astmą dolegliwości (o tym przeczytasz także: Astma aspirynowa a leki przeciwbólowe).4 maja przypada Światowy Dzień Astmy. Ustanowiono go w celu zwrócenia uwagi na tę, jakże częstą chorobę. Głównym założeniem Globalnej Inicjatywy na rzecz Astmy (GINA), która zainicjowała obchody Dnia Astmy, jest nie tylko zwiększenie edukacji na temat choroby i jej objawów, ale też zwrócenie uwagi na potrzebę kontroli choroby. Odpowiednia edukacja pacjentów, dobra współpraca z lekarzami, to lepsza kontrola choroby, a co za tym idzie poprawienie komfortu życia chorych [7]. U dzieci, u których po raz pierwszy występują typowe świsty wydechowe, zazwyczaj rozpoznajemy obturacyjne zapalenie oskrzeli. Przebycie infekcji wirusami HRV i RSV może być związane z częstszym występowaniem astmy oskrzelowej u dzieci w wieku wczesnoszkolnym i szkolnym [2].
Pytanie nadesłane do redakcji Jestem matką 3-letniego dziecka, u którego stwierdzono astmę. Synek przyjmował leki rok z zalecenia pulmonologa, czy możliwe, żeby nie działały? Jak można pomóc dziecku z astmą wczesnodziecięcą? Syn od ponad dwóch lat choruje na obturacyjne zapalenie oskrzeli, brał leki Flixotide 50, Singulair 4 i doraźnie Pulmikort i Ventolin, nadal przy każdym katarze kończy się tak samo. Odpowiedziała dr n. med. Grażyna Durska Zakład Medycyny Rodzinnej Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Poradnia alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie Szanowna Pani, W pytaniu używa Pani dwóch określeń: astma wczesnodziecięca oraz obturacyjne zapalenie oskrzeli. Są to różne choroby, chociaż mogą występować w nich podobne objawy. Obturacyjne zapalenie oskrzeli najczęściej wywołane jest infekcją wirusową, w następstwie której dochodzi do stanu zapalnego oskrzeli. Choroba manifestuje się produktywnym (wilgotnym) kaszlem, ponieważ dziecko nie potrafi odkrztuszać, często napad kaszlu zakończony jest wymiotami. Zalegająca w oskrzelach wydzielina powoduje ich przejściowe zwężenie, stąd okresowe świsty słyszalne zwłaszcza w fazie wydechowej oddechu. Choroba często poprzedzona jest nieżytem nosa. Na obturacyjne zapalenia oskrzeli chorują głównie małe dzieci. Wynika to ze zwiększonej zachorowalności maluchów na infekcje wirusowe (nie w pełni dojrzała odpowiedź układu odpornościowego) oraz ze specyfiki budowy układu oddechowego. Zachorowaniom sprzyja przebywanie dzieci w zatłoczonych pomieszczeniach, kontakt z innymi maluchami (żłobki, przedszkola), starsze rodzeństwo (przenoszenie infekcji), „przegrzewanie” dzieci, oraz choroby współtowarzyszące, takie jak np. niedokrwistość, przerost trzeciego migdałka itp. Niezwykle ważnym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na infekcje dróg oddechowych jest bierne palenie tytoniu. Obturacyjne zapalenie oskrzeli wywołane zakażeniem wirusowym leczy się wyłącznie objawowo. Stosuje się leki rozluźniające wydzielinę oskrzelową (mukolityki), inhalacje fizjologicznego lub 3% roztworu chlorku sodu, w przypadku wysokiej temperatury leki przeciwgorączkowe. Bardzo istotne jest odpowiednie nawodnienie dziecka. Po chorobie przez kilka tygodni może się utrzymywać kaszel. Z każdym dniem jego nasilenie powinno być coraz mniejsze, jeśli tak się nie dzieje, należy podejrzewać wtórne nadkażenie bakteryjne i włączyć antybiotykoterapię. W okresie pomiędzy infekcjami nie obserwuje się występowania świszczącego oddechu czy suchego kaszlu. W razie nawracających zapaleń oskrzeli warto rozważyć czasową rezygnację ze żłobka lub przedszkola, zmianę klimatu, leczenie preparatami immunostymulującymi. Dla prawidłowego rozwoju układu odpornościowego bardzo ważne jest szczepienie dziecka zgodne z obowiązującym kalendarzem szczepień ochronnych. Druga, wymieniana przez Panią choroba – astma ma nieco inny przebieg. W większości przypadków (ok. 80%) choroba wywołana jest uczuleniem na alergeny powietrznopochodne (alergeny roślin, roztoczy kurzu domowego, zwierząt, zarodników grzybów) rzadziej na alergeny pokarmowe (np. alergeny mleka krowiego, jaja). Czynnikiem zaostrzającym chorobę mogą być infekcje wirusowe, niektóre leki, czynniki atmosferyczne, wysiłek fizyczny. Typowym objawem astmy jest świszczący oddech (gwizd w czasie wydechu), uczucie utrudnionego oddechu, ból w klatce piersiowej (objawów tych nie potrafią zgłosić małe dzieci), napadowy suchy kaszel. Wymienione objawy występują w różnym nasileniu również w okresie pomiędzy infekcjami. W nieleczonej astmie kaszel wybudza pacjenta 2–3 godziny po zaśnięciu, we wczesnych godzinach porannych. Charakterystyczne jest występowanie świszczącego oddechu, kaszlu po wysiłku, emocjach, po kontakcie z zimnym powietrzem (np. spacer w okresie zimowym). Rozpoznanie astmy u najmłodszych dzieci jest bardzo trudne. Wymaga ono wykluczenia wszystkich chorób, w przebiegu których może wystąpić świszczący oddech, nieproduktywny (suchy) kaszel. Prawdopodobieństwo astmy zwiększa występowanie chorób alergicznych w najbliższej rodzinie. Rozpoznanie choroby potwierdza prawidłowa odpowiedź pacjenta na leczenie oraz nawrót objawów po jego zbyt wczesnym przerwaniu. Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu astmy są wziewne glikokortykosteroidy (Pani dziecko stosowało: Flixotide i Pulmicort) podawane za pomocą inhalatorów pneumatycznych lub komór inhalacyjnych. Ważna jest prawidłowa technika inhalacji – maseczka powinna ściśle przylegać do twarzy dziecka. Inhalacja powinna trwać odpowiednio długo. Do leków przeciwzapalnych należą również leki antyleukotrienowe (u Pani dziecka stosowano Singulair). Działanie leków antyleukotrienowych w porównaniu z glikokortykosteroidami jest znacznie słabsze. W trakcie nasilenia objawów stosuje się dodatkowo krótko działające leki rozszerzające oskrzela (np. Ventolin). W sytuacji Pani dziecka należy się zastanowić, czy dziecko na pewno choruje na astmę. Jeśli tak, to czy ma odpowiednio dobraną dawkę leku i czy prawidłowo wykonuje inhalacje. Piśmiennictwo: Błażowski Ł., Kurzawa R., Widerska-Kurzawa A.: Diagnostyka i leczenie kaszlu przewlekłego u dzieci. Przewodnik lekarza praktyka. Część II - leczenie. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011, XIX, 12 (266): 18–20. Bokiej J., Joks A., Zatwarnicki K.: Wybrane zagadnienia z aerozoloterapii: nebulizacja czy komora inhalacyjna z p MDI. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011, XIX, 5 z2(257); 91–92. Emeryk A., Bartkowiak-Emeryk M., Kowalska M.: Lizaty bakteryjne w zakażeniach dróg oddechowych. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011; XIX, 12 (266): 37–43. Pawliczak R.: Astma oskrzelowa a infekcje. Terapia. Alergologia, 2009; XVII, 3, (222): 64-68.
PJy4y.